Χριστουγεννιάτικον Δώρον
Δημήτρης Κουτρούμπας
Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής, Οδοντίατρος
Ιστορικός των Επιστημών, τ.Μεταδιδακτορικός Ερευνητής
Οδοντιατρικής Σχολής Αθηνών
Τελικό Πρόγραμμα Συνεδρίου
Τα Χριστούγεννα, αν και αποτελούν μία από τις σημαντικότερες εορτές της Χριστιανοσύνης, έχουν εξελιχθεί σε μια γιορτή με έντονο καταναλωτικό χαρακτήρα. Αναμφίβολα, οι εκδηλώσεις αγάπης μέσω της προσφοράς δώρων εναρμονίζονται με το πνεύμα των Χριστουγέννων. Ωστόσο, στις δυτικές κοινωνίες, η πρακτική αυτή συχνά διογκώνεται σε υπερβολικό βαθμό, αλλοιώνοντας τα παραδοσιακά έθιμα. Για παράδειγμα, η επίσκεψη στα στολισμένα καταστήματα αποτελεί πλέον μια ξεχωριστή μορφή ψυχαγωγίας. Αυτή η τάση σαφέστατα και δεν είναι καινούργια, η ροπή προς την υπερβολή του υλισμού έναντι της πνευματικότητας των Χριστουγέννων έχει αρχίσει να διαμορφώνεται ήδη πριν από έναν αιώνα στη Μέκκα του καταναλωτισμού.
Τα πάντα είναι θέμα marketing, αντίληψη η οποία προέρχεται τις Ηνωμένες Πολιτείες, χώρα στην οποία οι χριστουγεννιάτικες διαφημίσεις έχουν εξελιχθεί σε ιδιαίτερη επιστήμη εμπεριέχοντας το στοιχείο της υπερβολής, ενίοτε και του παραλόγου. Μια τέτοια περίπτωση είναι και η ακόλουθη δημοσίευση Έλληνα οδοντιάτρου του Σικάγου προς τους συμπατριώτες του η οποία έχει ως εξής (Εικ.1):
ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΟΝ ΔΩΡΟΝ
Ἀπεφάσισα νὰ κάμω ἐφέτος ἕνα Χριστουγεννιάτικο δῶρον εἰς κάθε πελάτην μου ποῦ θὰ ἔλθῃ εἰς τὸ Γραφεῖον μου να φτιάσῃ τὰ δόντια του.
Μὴ σᾶς φαίνεται παράξενο.
Θα σας κάμω πρώτης τάξεως έργασίαν καὶ θὰ σᾶς δώσω γραπτήν ἐγγύησιν ἡ ὁποία θὰ λέγῃ τὰ ἑξῆς :
«Ο υποφαινόμενος οδοντίατρος Ν. Παπαντωνόπουλος ἐγγυῶμαι τὴν ἐργασίαν τὴν ὁποία κατεσκεύασα εἰς τὸν ἐπιφέροντα, διὰ εἴκοσιν ἀριθ. 20 ἔτη ἀπὸ σήμερον καὶ ὑπόσχομαι ἐὰν τοῦ χαλάσῃ ἢ ἐὰν τοῦ ξαναπονέσῃ ἢ ἐὰν τοῦ σπάσῃ νὰ τὴν διορθώνω δωρεάν».
Αὐτὸ εἶνε τὸ Χριστουγενιάτικο δῶρον μου, το ὁποῖον ἐμένα δεν μου κοστίζει τίποτε διότι ἕχω – πεποίθησιν εἰς τὴν ἐργασίαν ποῦ κάμνω. Γιὰ σᾶς ὅμως εἶνε σπουδαῖο δῶρον διότι κανείς ὀδοντοϊατρὸς δὲν τολμᾶ νὰ τὸ κάμῃ.
Ἰδοῦ τὸ φῶς.
Θέλετε τὸ σκοτάδι; Πηγαίνετε ὅπου θέλετε.
Κρατεῖστε τὴν διεύθυνσιν μου δι᾿ ὥραν ἀνάγκης.
Ν. ΠΑΠΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Ἀριστοῦχος ὀδοντοϊατρὸς
ΓΩΝΙΑ ΒΛΟΥ ΑΪΛΑΝΔ ΚΑΙ ΠΟΛΚ ΣΤΡΗΤ
ΑΝΩ ΤΟΥ ΦΑΡΜΑΚΕΙΟΥ ΣΑΛΟΠΟΥΛΟΥ
Ὧραι 9-12 π.μ. 13. 30 – 8μ.μ.
Κυριακὰς 10 – 2 μμ
Athens Prinding Co 736 Blue Island Ave.
Είναι αμφίβολο εάν πρόκειται για επιθετική – αθέμιτη διαφήμιση ή για κίνηση απελπισίας για την απόκτηση πελατείας. 20 χρόνια γραπτή εγγύηση για οδοντιατρικές εργασίες στις αρχές του 1900 είναι τουλάχιστον υπερβολική, και σίγουρα οικονομικά επιζήμια για τον εγγυητή. Το σίγουρο είναι ότι το χριστουγεννιάτικο οδοντιατρικό δώρο δεν βρήκε ιδιαίτερη απήχηση και ο Έλληνας απόφοιτος του Northwestern University Dental School μετά από 10 χρόνια άσκησης της οδοντιατρικής στις Η.Π.Α. επέστρεψε στην Ελλάδα, όπου όχι μόνο μακροημέρευσε ως οδοντίατρος, αλλά υπήρξε και ένας από τους κορυφαίους καθηγητές του Οδοντιατρικού Σχολείου στα πρώτα βήματά του. Ενδεχομένως και στην περίπτωσή του ισχύει το ρητό: «κάλλιο πρώτος στο χωριό παρά δεύτερος στην πόλη.»
Η διαφήμιση με τίτλο «Χριστουγεννιάτικον Δώρον», αλλά και γενικότερα ο τρόπος με τον οποίο επέλεγε να διαφημίσει τις ικανότητές του ο καθηγητής Παπαντωνόπουλος ξεπερνούσαν κάθε όριο, τόσο σε επίπεδο επιστημονικής ηθικής, όσο και επαγγελματικής δεοντολογίας. Γι’ αυτή τη χριστουγεννιάτικη διαφήμιση, όπως και για αρκετές ακόμα, διενεργήθηκε πειθαρχικός έλεγχος, όπως προκύπτει από τον ογκωδέστατο φάκελό του (Εικ.2).
Όμως, οι γιορτές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς αποτελούν και περίοδο ανάπαυλας, ενημέρωσης και ψυχαγωγίας. Αυτές τις ανάγκες προσπαθούσε να καλύψει, κατά την περίοδο του μεσοπολέμου και ο οδοντιατρικός τύπος, όπως για παράδειγμα η εφημερίδα «Οδοντιατρικά Χρονικά». Στο φύλλο της 15ης Δεκεμβρίου 1929 παρουσιάζει το πιο επίκαιρο από τα 40 αθηναϊκά διηγήματα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη «Τὰ Χριστούγεννα τοῦ τεμπέλη», πού δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στην εφημερίδα «Ἀκρόπολις» την 1η Ιανουαρίου 1896 (Εικ.3).
Δεν πρέπει να μας προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι ο εκδότης της εφημερίδας Οδοντιατρικά Χρονικά επιλέγει ένα χριστουγεννιάτικο διήγημα του Παπαδιαμάντη καθώς «ὁ πρίγκηψ τῶν Ἑλλήνων λογογράφων» είχε συνδεθεί όσο κανείς άλλος λογοτέχνης με τις εορτές του Δωδεκαημέρου. Η γιορτινή ατμόσφαιρα των Χριστουγέννων διαπερνά με λαμπρότητα τα διηγήματά του, φέρνοντας στη μνήμη εικόνες από περασμένες εποχές, γεμάτες με τη μαγεία και τη νοσταλγία του λαϊκού πολιτισμού μας.
Ήταν εξαιρετικά εύστοχη η παρουσίαση του διηγήματος «Τὰ Χριστούγεννα τοῦ τεμπέλη» σε μια επαγγελματική οδοντιατρική εφημερίδα μιας και μέσα από την ιστορία ενός τεμπέλη τονίζεται το διαχρονικό μήνυμα των Χριστουγέννων για συμπόνια και ανθρωπιά, ενώ ταυτόχρονα προσφέρεται ένας συμβολικός τρόπος για να προβληματισθεί και ο οδοντίατρος σχετικά την επαγγελματική και προσωπική του ανανέωση. Εξάλλου η περίοδος των εορτών των Χριστουγέννων μπορεί και πρέπει να σηματοδοτεί μια παύση για περισυλλογή και απολογισμό. Αλλά, επίσης, το εορταστικό κλίμα των ημερών μπορεί να αποτελέσει αφετηρία επανεκκίνησης και ανανέωσης.
Ευχές σε όλες και σε όλους, μέσα από τη γιορτινή ατμόσφαιρα των Χριστουγέννων, να ανακαλύψουμε την απλότητα και την ομορφιά της ζωής, αλλά και να ενισχύσουμε την προσωπική μας ευαισθησία έναντι των ασθενών μας.